Ispancha partiya Karpov va Giligorich San-Antonio, 1972

Muallif: Mengliyev Sh.

Qo`shilgan sana: 2015-08-04

Ispancha partiya Karpon va Giligorich San-Antonio, 1972

1. e2-e4 e7-e5
2. Kg1-f3  Kb8-c6
3. Cb1-b5 a7-a6
4. Cb5-a4 Kg8-f6
5. 0--0      Cf8-e7
6. Lf1-e1   b7-b5
7. Ca4-b3  d7-d6
8. c2-c3      0--0
9. h2-h3     Kc6-b8

Bu o’sha vaqtlarda urf bo’lgan va ispaniya partiyaning nom chiqagan variantlaridan biridir. U ko’pdan beri vengiryalik shaxmatchi Breyer varianti nomi bilan mashhur; keyingi vaqtlarda uning nazariyasi ancha yangilandi va rivojlandi.

10. d2-d3 . . .

Nazariy bahslardan chetga burilib, ayni vaqtda men ushbu partiyada qo'llashga erishilgan donalar joylashuvini tekshirib ko`rmoqchi edim.

10. . . . Kb8--d7
11. Kb1-d2 Cc8-b7
12. Kd2-f1 Kd7-c5

Qoralar ispancha partiyada odat tusiga irib qlganidek, e4 piyodasiga taziq o’tkazmoqda (ushbusxema bundan istisno emas, chunki oqlarning "d" piyodasi ertami-kechmi olg’a suilishi kerak bo’ladi va c4 punkiti ma'lum darajada zaiflashib qoladi).

13. Cb3-c2 Lf8-e8
14. Kf1-g3 Ce7-f8
15. b2-b4 . . .

e4 punkitiga o’zining <ortiqcha> hujumi bilan oqlarning markazidagi o’yiniga qarashilik ko’rsatayotgan bu otni yana qanday qilib xaydasa bo’ladi? Lekin tan olish kerakki bazi variantlarda oqlar "b" piyodasining surilganidan foydalanishi mumkin.

15. . . . Kc5--d7
16. d3-d4 h7-h6
17. Cc1-d2 . . .

b4 piyodasi himoyaga muhtoj chunki f8 dagi fil unga "mo`ralamoqda".

17. . . . Kd7-b6

Giligorich uslubidagi bejirim pozichiyviy yurish -ot c4 va a4 punkitlariga yo’naltirlgan. Markazdag qarshi zarba -17. . .d5 partiyani qoralar uchun also xafsiz bo’lmagan taktik chigalliklar iziga solib yubora oladi.

18. . . . La8-c8

19. Fd1-c2!? . . .

Odatda farzini va ruxining ro’baro bo’lishidan qochishga harakat qilinadi. Lekin ushbu holda bu xafli emas: qoralar "c" liniyasini ocha olmaydi -birdaniga 19. . .c5 bo’lsa oqlar o’yinini 20. bc dc 21. d5 tarzida davom ettirib, ustunlikka erishadi. Bordi-yu qoralar oldin piodalarni almashtirsa -19. . .ed 20. cd va keyin 20. . c5 o’ynasa 21. bc dc 22. d5 dan keyin qiziq bo’lsada chamalanishi qiyinpozitsiya vujudga keladi. Men har qalay, uni oqlar uchun yaxshiroq deb baholash tarafdoriman. Har holda ispancha partiyaning mutaxasislaridan Giligorich ham yarim yildan so’ng men bilan yo’nagan Spasskiy ham bu pozitiyaga borishmadi-ku.

19. . . . Fd8-d7

Noqulay manevrning boshlanishi. Qora farzin o’z piyodasini oldiga turib olish niyatida c6 xonasiga yo’nalmoqda. Shunday ekan 18. . . Lc8 ga vaqt ketkazishning nima hojati bor edi?

20. La1-d1 Fd7-c6
21. Cd2-e3 Kb6-a4

Noxush Kf3--d2--b3--a5 xafining amalgam oshishini faqat shu yo’sinda orqaga surish mumkin. 21. . . .Kc4 to`g`ri kelmasa edi, chunki 22. C:c4 b4 23. d5 Fd7 24. Kd2 va piyoda ketadi (24. . .Fb5--25. a4, 24. . .c6 bo’lsa, 25. K:c4 cd 26. Kb6).

22. Ld1-c1 Ka4-b6

Bo’lmasa, 23. c3-c4!

23. Fc2-b1 . . .

Birabiga 23. Kd2 yaxshiroq chunki 23. . .d5 oqlar uchun xafli emas: 24. de L:e5 25. Cd4 (25. f4? yaramaydi-25. . .de 26. Kd:e4. 23. Kd2 dan keyin qoralarda otni b3 ga, keyin esa balki a5 ga xam o’tkazilishidan qutulishining iloji bo’lmas edi.

23. . . . Fc6--d7
24. Kf3-d2 c7-c5

Oq otning ko’rsatib o’tilgan manevriga qarshi yo’naltirilgan majburiy chora. Lekin endi menga "d" liniyasida qo`riqlangan oldin piyodaga ega bo’lishi nasib etadi.

25. b4:c5  d6:c5
26. d4-d5  Kb6-a4
27. c3-c4   b5-b4
28. Le1-f1 . . .

Qoralar pozitsiyasining asosiy tayanchi--e5piyodasiga xujum boshlash payti keldi.

28. . . . Fd7-c7

29. f2-f4 Kf6-d7
30. Fb1-c2 Ka4-c3

Aslida bu yurish piyoa qurboni (agar oq fil d2 ga o’tkizilsa) bilan bog’liqdir. Lekin 30. . .Kb6 demaganda asosiy shoh flangida hujum boshlash uchun oqlarning yo’lini ochib yuborishi tufayli umuman istiqbolsiz edi.

31. f4-f5 Kd7-f6
32. Kg3-e2 . . .

Ammo 32. Kf3 va 33. Cd2 yo’li bilan piyoda yurish ishonchliroq ko’rinadi, lekin o’yin paytida menga u holda Gligorich qora xonalarni zarba ostiga olib (Cf8-e7 va Kf6-h7), shoh flangidagi xujumini to’xtatishga ulguradigandek tuyildi. Shuning uchun men vaqtni ketkizmaslikga aror qildim.

32. . . . Kc3 : e2+

Qoralar o’zining aldanib qolgan otidan jon deb qutulmoqda.

33. Cd3:e2 Cf8-d6
34. g2-g4 Kpg8-f8!

Hozirjavob va birdan-bir himoya chorasi shu–shoh o’zining ishonchsiz ayonlasrini boshqa ishonmaydi va "o’z oyoqlariga" suyanadi.

35. h3-h4  Kpf8-e7
36. g4-g5  h6:g5
37. h4:g5  Kf6-d7
38. Ce2-g4 . . .

Birinchi siquv maydoni jixatidan sezilarliustunlikka erishish imkoniyatini berdi. Muvaffaqiyatni rivojlantirish uchun rezervlarni ishga solish talab etiladi.

38. . . . Le8-g8

39. f6+gf 40. gf+ K:f6 41. Cg5 xavfi tug`ilgan edi. Lekin har qalay qoralar f7-f6 siz tura olmaydi, binobarin qaysarlik qilmay o’zining "f" piyodasini surishi lozim edi.

39. Kpg1-f2 Lg8-h8
40. Lf1-h1 Lc8-g8
41. Fc2-d1 . . .

Bu yerda men qoralarning farzini fangini qulatishdek ajoyib imkoniyatni qo’ldan chiqarib yubordim: 41: a3! a5 42. Fa4! va 42. . .Kb6 ga (bolmasa, 43. Kb3)-43. Fb5. Vujudga kelgan vaziyatda Gligorich farzinimni tutishga umid bo’g’lay olmas edi. Masalan: 43. .L:h1 44. L:h1 La8 (45 Ca6 xavfini solib) 45. f6+!

41. . . . Kpe7-d8

Hamon zarur 41. . . f6 o`ynashga botinmay. 41. . .Kb6, 42. F6+ gf 43. Ff3! Kd7 44. Kb3 tufayli boy berardi.

42. Fd1-g1 . . .

Bunday yurishlarni topish juda qiyin. Oqlar yaqqol maydoniy ustunlikka va shundan kelib chiquvchi pozitsiyaviy afzalliklarga ega. Ularni ko`paytirish uchun oqlarga sipohlarni qayta guruhlantirishning izchil rejasini topish zarur. Mana pozitsiya borasidagi asosiy fikrlar: 1) qoralarda bittagina yaqqol zaiflik-c5 piyodasi bor; unga hujumni tezda uyushtirish kerak- bu raqib sipohlarining manevrlashishini cheklash imkonini beradi; 2) shoh uchun eng yaxshi joy f3 xonasi bo`lib, bu yerda u kishtlarga duchor bo`lmaydi, g4 dagi filni yana bir bor himoyalaydi, fil-farzin batareyasi uchun g1-a7 diagonalini va ruxlarning manevri uchun ikkinchi gorizontalni ochadi; 3) oqlar “h” liniyasini egallash va shoh flangida tashabbusni zo`raytirish uchun kurashishi darkor. Qulay paytda ular qarama-qarshi flangda ham operatsiyalar uyushtirishi va o`z kuchlarining o`ta harakatchanligidan foydalanib, kurashning butun og`irligini o`sha yoqqa o`tkazishi mumkin. Oqlarning oxirgi yurishi ana shu shart-sharoitlarning hammasiga mosdir.

42. . . . Kd7-b6
43. Lh1-h2 Fc7-e7?

Gligorich vujudan “h” liniyasi uchun kurashmoqchi (44. Fh1 Ff8), lekin farzin flangidagi xavf-xatarni sezmayapti.
“a” piyodasini tezroq surish kerak edi. Endi esa oq ot raqibning farzin flangini harakatdan to`xtatib qo`yadi va partiya tezda yakuniga keladi.

44. Kd2-b3 Kpd8-c7
45. Kpf2-f3 . . .

Muhim noziklik-shoh ruxni olib o`tish uchun ikkinchi gorizontalni bo`shatadi. Ayni vaqtda c5 piyodasiga xavf tug`ildi.

45. . . . Kb6-d7
46. a2-a3! b4:a3
47. Lh2-a2! . . .

Yuqorida bayon qilingan rejaning oxirgi bug`ni.
Rux o`z ishini bajardi (“h” liniyasi bo`ylab), rux keltirish mumkin (“a” liniyasiga).

47. . . . Lh8-h4
48. La2:a3 Lg8-h8
49. Lc1-b1 . . .

Bu 50. Ka5 xavfi tufayli h8 dagi ruxni farzin flangiga qaytaradi.

49. . . . Lh8-b8

49. . .f6 endi qarshilikni uzoqqa cho`za olmas edi. Endi esa masala tezgina hal bo`ladi.

50. Fg1-e1! Lh4:g4

50. . .Lhh8 bo`lsa, 51. Fa5+Kpc8 52. f6! gf 53. K:c5 yutardi.

51. Kpf3:g4 Cb7-c8
52. Fe1-a5+.

Qoralar taslim bo`ldi.

52. . .Lb6 53. K:c5 C:c5 dan keyin, 54. L:b6 zarbasi masalani hal qiladi.

2001 marta o`qildi.

shoydullo adminstrator